28 اردیبهشت ؛ روز بزرگداشت حکیم خیام

28 اردیبهشت ؛ روز بزرگداشت حکیم عمر خیام

ابوالفتح عمر ابن ابراهیم خیام، مشهور به حکیم عمر خیام، فیلسوف، ریاضی دان، ستاره شناس و شاعر قرن پنجم هجری قمری (قرن دوازدهم میلادی) است. عُمَر خَیّام نیشابوری (نام کامل: غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خَیام نیشابوری) زادهٔ ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ خورشیدی در نیشابور و درگذشته ۱۲ آذر ۵۱۰ خورشیدی در نیشابور است. 

حکیم عمر خیام فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی سرای ایرانی در دورهٔ سلجوقی است. گرچه جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی او است و لقبش «حجةالحق» بوده‌است؛ ولی آوازهٔ وی بیشتر به واسطهٔ نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد. افزون بر آن‌که رباعیات خیام را به اغلب زبان‌های زنده ترجمه نموده‌اند، ادوارد فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌است که مایهٔ شهرت بیشتر وی در مغرب‌زمین شده است.

حکیم عمر خیام به دو زبان فارسی و عربی شعر می‌سرود و در علوم مختلف کتاب‌های با ارزشی به رشته تحریر درآورده است. معاصرانش اورا با القابی چون امام، فیلسوف و حجت الحق ستوده‌اند. او همچنین در علم نجوم مهارتی تمام داشت، به طوری که گروهی از منجمین که با او معاصر بودند در ساختن رصد خانه سلطان ملکشاه سلجوقی با او همکاری کردند، همچنین به درخواست سلطان ملکشاه تصمیم به اصلاح تقویم گرفت که به «تقویم جلالی» معروف است. «خیام» در دوران زندگی خود از جهت علمی و فلسفی پرآوازه و مورد احترام علما، دانشمندان و فیلسوفان زمان خود بود.

ما از اول، درس‏هایمان این‏طور بوده که اسم دانشمند یونانیِ قدیم- طالس فرض بفرمایید- تا دانشمندان گوناگون غربی در قاعده‏ی هندسه یا در فرمول شیمی را می‏شناختیم؛ و همین‏طور دانشمندان دیگر را تا امروز؛ اما به قدر یک تاریخ علم‏نویس مانند «جرج سارتُن»- من سی چهل سال پیش، هم کتاب «پیر روسو» را که تاریخ علوم است، هم کتاب «جرج سارتن» را دیده بودم- که دوره‏های علمی اسلامی را تقسیم می‏کند به دوره‏ی جابر بن حیان، دوره‏ی خوارزمی و دوره‏ی فلان، دانشمندان خودمان را نمی‏شناسیم! دانشجوی ما آن‏ها را نمی‏شناسد، ولی آن‏ها می‏شناسند! خیام را به عنوان یک دانشمند و یک ریاضی‏دان بزرگ در دنیای غرب می‏شناسند؛ اما دانشجوی ما خیام را مثلًا با کوزه‏ی گلیِ می‏شناسد؛ اگر هم بشناسد. نمی‏داند خیام که بوده است. ببینید این‏ها موجب می‏شود که آن اعتماد به نفس ملی از دست برود و دانشجوی ما سابقه ‏ی علمی، گذشته ‏ی علمی و میراث عظیم علمی خودش را نشناسد و افتخارات علمی خودش را در گذشته نداند. این از جمله ‏ی کارهایی است که باید حتماً در محیط دانشگاه انجام بگیرد. درس می‏گذارید، رشته می‏گذارید، تبلیغات می‏کنید، هر کاری می‏کنید، من نمی‏دانم، این کار باید بشود.۱۳۸۵/۰۵/۲۳
بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی